Polski polityk
Nauczyciel akademicki
Marszałek Senatu I kadencji (1989-1991)
Minister edukacji narodowej w rządzie Jana Olszewskiego
Doradca prezydenta RP prof. Lecha Kaczyńskiego ds. Polonii
Doktor honoris causa paryskiej Sorbony, Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu w Ferrarze, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytetu Wrocławskiego




Syn Bronisława Antoniego Stelmachowskiego (1883-1940), polski prawnik.
W okresie niemieckiej okupacji był żołnierzem Armii Krajowej. Podczas wojny rozpoczął studia prawnicze na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, ukończył je w 1947 r. na Uniwersytecie Poznańskim. W następnych latach pracował jako asystent na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego (1947-1950) oraz na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (1950-1962). W latach 1962-1969 r. był wykładowcą na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1969 r. powrócił na Uniwersytet Warszawski, od 1970 r. wykładał również w Akademii Teologii Katolickiej. Był także kierownikiem Zakładu Prawa Cywilnego Filii UW w Białymstoku. Specjalizował się w prawie cywilnym i prawie rolnym. W latach 1948-1980 należał do Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), od 1975 r. był członkiem Prymasowskiej Rady Budowy Kościołów. W 1980 r. został doradcą Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Gdańsku, następnie pełnił funkcję eksperta Ośrodka Prac Społeczno-Zawodowych przy Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność", w 1981 r. był również doradcą NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność". W okresie stanu wojennego pełnił funkcję doradcy działającej w podziemiu Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ "Solidarność". W latach 1982-1985 przewodniczył Komitetowi Organizacyjnemu Kościelnej Fundacji na Rzecz Rolnictwa. Był w latach 1984-1989 członkiem komisji Episkopatu Polski "Iustitia et Pax". W okresie 1987-1990 zajmował stanowisko prezesa warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej (KIK), z którym związany był od 1972 r. Odegrał ważną rolę w przygotowaniach Okrągłego Stołu, prowadził poufne rozmowy z sekretarzem Komitetu Centralnego PZPR Józefem Czyrkiem w sprawie spotkania przedstawicieli władzy komunistycznej z opozycją. Był również uczestnikiem rozmowy Lecha Wałęsy z gen. Czesławem Kiszczakiem 15.09.1988 r. oraz spotkań przedstawicieli władz PRL , opozycji i Episkopatu w ośrodku MSW w podwarszawskiej Magdalence, które odbyły się 16.09.1988 r. i 27.01.1989 r. W grudniu 1988 r. został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ "Solidarność" Lechu Wałęsie, w którym pełnił funkcję przewodniczącego komisji wsi i rolnictwa. W czasie rozmów Okrągłego Stołu był członkiem zespołu ds. gospodarki i polityki społecznej oraz współprzewodniczącym podzespołu ds. rolnictwa. W wyborach czerwcowych w 1989 r. uzyskał mandat senatora, a następnie został marszałkiem Senatu. Był również członkiem Prezydium Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. W okresie 1991-1992 sprawował urząd ministra edukacji narodowej w rządzie Jana Olszewskiego. W latach 1990-2008 był prezesem Krajowej Rady Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", zajmującego się sprawami Polonii. Później pełnił funkcję honorowego prezesa Wspólnoty. Od lutego 2007 r. był doradcą prezydenta RP.
Od 05.05.1975 r. rozpracowywany przez Wydział II Departamentu IV MSW, od 29.09.1982 r. przez Wydział VIII Departamentu IV, 06.02.1985 r. przekazano do Wydziału V Departamentu VI MSW, 19.11.1987 r. przekazano do Wydziału V Departamentu IV MSW, 29.12. 1987 r. przekazano do Wydziału IV Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych (SUSW), W okresie 1988- 1989 rozpracowywany przez Wydział IV SUSW w ramach KE/SOR "Profesor".
Zmarł w Warszawie, został pochowany na stołecznych Starych Powązkach.





Odznaczenia

Order Orła Białego (pośmiertnie)
Krzyż Komandorski Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego (Watykan)
Order Przyjaźni II stopnia (Kazachstan)
Medal "Milito Pro Christo"
Odznaka Honorowa za Zasługi dla Samorządu Terytorialnego (pośmiertnie)