dr hab. Jan Józef Lipski
Konspiracyjne tajne nauczanie podczas okupacji niemieckiej (1939-1945), Osoby represjonowane w okresie PRL-u, Osoby znane z życia publicznego, Osoby związane ze Związkiem Harcerstwa Polskiego, Polscy pracownicy nauki, Uczestnicy II wojny światowej, Uczestnicy powstania warszawskiego 1944, Uczestnicy przełomowych wydarzeń społecznych w okresie PRL-u, Zasłużeni działacze społeczni, Żołnierze podziemnych formacji niepodległościowych |
Data urodzenia / odejścia:
|
*wtorek, 25-05-1926 †wtorek, 10-09-1991
|
|
Kalendarium:
|
Nie żyje od 29 lat. Żył 65 lat (23849 dni).
|
|
Miejsce urodz. / zamieszkania:
|
Warszawa / Warszawa
|
|
Miejsce śmierci / pochówku:
|
Kraków / Cmentarz Powązkowski w Warszawie
|
|
Rodzice:
|
brak danych
|
|
Współmałżonek:
|
brak danych
|
|
Dzieci:
|
brak danych
|
|
Wspomnienia:
|
0 |
|
Bliscy:
|
0 zobacz bliskie osoby
|
|
Osoby oddające hołd:
|
1 zobacz pełną księgę
|
|
Profil stworzony przez:
|
Jurgis, 2019-05-16
|
|
Działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL
Współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej "KOR"
Członek zarządu Regionu NSZZ "Solidarność" Mazowsze
Przewodniczący Polskiej Partii Socjalistycznej
Wieloletni przewodniczący pozostającej w podziemiu wolnomularskiej loży "Kopernik"
Publicysta
Krytyk i historyk literatury
Senator I kadencji (1989-1991)
Syn inż. mech. Romana Lipskiego h. Grabie, nauczyciela, dyrektora mechanicznych szkół zawodowych i Anieli z domu Kobla.
Latem 1939 r. ukończył Szkołę Powszechną w Warszawie i zdał egzaminy do Gimnazjum im. Stanisława Staszica, w szkole należał do ZHP. W latach okupacji niemieckiej kontynuował naukę na tajnych kompletach Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica w Warszawie. Od 1942 r. był członkiem Szarych Szeregów Hufiec Mokotów. Uczestniczył w akacjach sabotażowych i propagandowych w ramach Organizacji Małego Sabotażu "Wawer". Od lutego 1943 r. żołnierz Armii Krajowej (KG AK, Pułk AK "Baszta", batalion "Bałtyk").
Uczestnik Powstania Warszawskiego (KG AK, Pułk "Baszta", batalion "Bałtyk"), szlak bojowy Mokotów, uczestniczył w ataku na budynek Szkoły Rękodzielnej przy ul. Narbutta róg Kazimierzowskiej, broniony przez oddział SS, wziął udział w odpieraniu ataku czołgu na ul. Stachiewicza, uczestniczył w natarciu na Królikarnię, walczył ze swoim plutonem w rejonie Szpitala Elżbietanek przy ul. Goszczyńskiego gdzie został ciężko ranny. Przed upadkiem Mokotowa usiłował przejść kanałami do Śródmieścia, jednak jego grupa dostała się do niemieckiej niewoli. Po kapitulacji Powstania wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną, przez obóz przejściowy w Pruszkowie trafił do szpitala w Łowiczu, skąd udał się do domu rodzinnego matki w Wyszogrodzie.
Po zakończeniu wojny powrócił do Warszawy. W 1946 r. zdał maturę w Liceum im. Juliusza Słowackiego, po czym rozpoczął studia na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W tym okresie publikował pierwsze artykuły w "Nowinach Literackich", "Odrodzeniu" i "Twórczości". Jako były żołnierz AK był inwigilowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. W trakcie studiów pracował zarobkowo. Po ukończeniu studiów zaczął pracę w Państwowym Instytucie Wydawniczym (PIW), początkowo jako redaktor, pózniej jako kierownik Redakcji Klasyków Literatury Polskiej Okresu po 1863 r. W okresie 1956-1957 był członkiem redakcji tygodnika "Po prostu", w okresie 1957-1959 pełnił funkcję prezesa Klubu Krzywego Koła, w okresie 1960-1961 był kierownikiem działu kulturalnego pisma "Gromada-Rolnik Polski". Od 1961 r. był pracownikiem Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN). Po likwidacji przez komunistyczne władze Klubu Krzywego Koła przystąpił do wolnomularskiej loży "Kopernik", gdzie w latach 1962-1981 oraz w okresie 1986-1988 pełnił w niej funkcję przewodniczącego. Od połowy lat 60 XX w. przy pomocy Jana Olszewskiego organizował środowiskową kasę pomocy dla represjonowanych opozycjonistów oraz ich rodzin. W 1976 r. był jednym ze współzałożycieli Komitetu Obrony Robotników (KOR), zajmował się organizacją pomocy dla represjonowanych robotników z Radomia i Ursusa. Po przekształceniu KOR w Komitet Samoobrony Społecznej KOR pełnił funkcję jego skarbnika, wchodząc w skład Rady Funduszu Społecznego. Aresztowany przez SB, przebywał w areszcie. Zwolniony ze względu na stan zdrowia po interwencji biskupów i prezesa Związku Literatów Polskich Jarosława Iwaszkiewicza. W styczniu 1978 r. ciężko chory na serce wyjechał na operację do Londynu, gdzie nawiązał kontakty z przywódcami emigracji niepodległościowej. W lutym 1978 r. był jednym z założycieli niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych, mającego na celu krzewienie nieocenzurowanej wiedzy. W 1980 r. wstąpił do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". W czerwcu 1981 r. został wybrany w skład zarządu Regionu NSZZ "S" Mazowsze, był delegatem na I Krajowy Zjazd Delegatów w Gdańsku. Po wprowadzeniu stanu wojennego udał się do Zakładów Mechanicznych Ursus, aby uczestniczyć w zorganizowanym tam strajku. Po jego spacyfikowaniu 14.12.1981 r. został zatrzymany i oskarżony o kierowanie protestem, a następnie tymczasowo aresztowany. Pózniej osadzono go w szpitalu w Aninie, gdzie przebywał pod nadzorem funkcjonariuszy SB. W marcu 1982 r. został zwolniony z pracy w Instytucie Badań Literackich. W czerwcu tego samego roku uzyskał zgodę na wyjazd na leczenie do Londynu, 15.09.1982 r. powrócił do kraju, następnego dnia po powrocie został zatrzymany, tymczasowo aresztowany, przetrzymywany był w szpitalu więziennym i szpitalu w Aninie, zwolniony w listopadzie 1982 r. W dalszym ciągu współpracował z podziemną "Solidarnością" i innymi organizacjami niepodległościowymi. Od 1985 r. był członkiem tajnego Polskiego Funduszu Praworządności. W okresie 1986-1987 był członkiem Rady Funduszu Ruchu Wolność i Pokój. W listopadzie 1987 r. wziął udział w powołaniu w kraju Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), obejmując funkcję przewodniczącego Rady Naczelnej PPS, ustąpił w lutym 1988 z tego stanowiska z powodu sporu z radykalnymi działaczami PPS i rozpoczął tworzenie własnych niezależnych struktur, która przybrała nazwę PPS-Rewolucja Demokratyczna. W kwietniu 1989 r. na I Kongresie PPS został wybrany na przewodniczącego jej Rady Naczelnej. Od grudnia 1988 był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ "Solidarność". W czerwcu 1989 r. został wybrany na senatora I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego w okręgu obejmującym ówczesne województwo radomskie. Jako senator zasiadał w Obywatelskim Klubie Parlamentarnym, działał w Grupie Obrony Interesów Pracowniczych, zaś od 1990 r. w grupie Solidarność Pracy.
Był mężem (ślub 03.09.1951 r.) Marii z domu Stabrowska, polonistka, mieli dwoje dzieci, syna Jana Tomasza (1953-), socjolog, publicysta i córkę Agnieszkę (1955-), psycholog.
Zmarł w Krakowie, został pochowany na stołecznych Powązkach.
Odznaczenia
Order Orła Białego (pośmiertnie).
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)
Krzyż Walecznych
Krzyż Armii Krajowej
Medal Wojska (czterokrotnie)
Źródła:
1. | Muzeum Powstania Warszawskiego |