Aleksander Pawłoszewski
Urodził się 26 listopada 1880 roku w Lipnie, w rodzinie kupca Andrzeja Pawłoszewskiego (1831-1893) i Wandy Walentyny z Szałwińskich (1843-1910). Od strony ojca, jego przodkowie byli chłopami i niegdyś nazywali się Pawłuszko. Społeczny awans rodziny odbywał się stopniowo w I połowie XIX wieku, na przestrzeni kilku pokoleń. Największego skoku dokonał Andrzej Pawłoszewski, ojciec Aleksandra. Jako pierwszy z rodziny został obywatelem miasta i kupcem, czyli przebił się do warstwy społecznej mieszczaństwa. Ponadto ożenił się z kobietą pochodzącą ze szlacheckiego, średnio zamożnego rodu Szałwińskich herbu Szaława. Aleksander wychował się w rodzinie wielodzietnej, był 13. z 15 dzieci pary, aczkolwiek tylko 11 dożyło wieku dorosłego, przy czym najstarsza siostra Michalina Anna zmarła w wieku 22 lat, gdy ten miał trzy lata.
Ochrzczono go kilka miesięcy po urodzeniu, 15 sierpnia 1881 roku w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Lipnie. Jego rodzicami chrzestnymi byli architekt Wincenty Górski wraz z żoną Kornelią.
Nieznane są losy Aleksandra w dorosłym życiu. Należy zwrócić uwagę, że wcześnie, bo w wieku 13 lat stracił ojca. Według źródła z 1914 roku miał być żonaty, nie wiadomo natomiast kim była jego żona ani czy mieli dzieci. Dokument wyraźnie wskazuje, że był wyznania prawosławnego, chociaż nie przypisuje innym katolikom nieswojego wyznania. Należy zatem domniemywać, że z jakiś powodów faktycznie dokonał konwersji. Mógł na przykład rozważać poważną karierę urzędową. Wiadomo też, że w dorosłym życiu w dalszym ciągu mieszkał w rodzinnym Lipnie.
Wziął udział w I wojnie światowej jako żołnierz Armii Imperium Rosyjskiego w stopniu starszego szeregowego. Niska ranga sugeruje, że nie był wcześniej związany z wojskiem prócz ewentualnego przeszkolenia. Warto zwrócić uwagę, że karierę w wojsku robił już jego starszy brat Jan Nepomucen (1870-1920). Przed wybuchem wojny był kapitanem wojska rosyjskiego, zaś w nowo uformowanym Wojsku Polskim w 1918 roku był podpułkownikiem.
21 listopada 1914 roku Aleksander znalazł się na liście strat Armii Imperium Rosyjskiego jako zaginiony. Było to w okresie niemieckiej ofensywy na terenie Polski.
Wiadomo, że Aleksander nie poległ w tej wojnie. Można jedynie domniemywać jakie były przyczyny jego zaginięcia - dezercja, zmiana stron? Nie wiadomo, czy przez kolejne lata ukrywał się, czy raczej wrócił w rodzinne strony. Należałoby także rozpatrzeć jaki wpływ dezercja Aleksandra mogłaby mieć na starszego, wysoko postawionego brata, oraz czy ten mógł go ewentualnie kryć.
Na początku 1919 roku Aleksander Pawłoszewski odnalazł się w Warszawie. Przebywał w Szpitalu św. Ducha przy ul. Elektoralnej 12, gdzie zmarł 26 stycznia. Akt zgonu określa go jako jeńca wojennego. Wiadomo, że Warszawa nie była w tym czasie okupowana. Musiał stać się przedmiotem wymiany jeńców i zostać przekazanym do szpitala, pełniącego wtedy funkcję wojskową. Najprawdopodobniej brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej.
Źródła:
1. | Metryka chrztu nr 143/1881 parafii Wniebowzięcia NMP w Lipnie |
2. | Metryka zgonu nr 96/1919 parafii św. Andrzeja w Warszawie |
3. | Spis imienny poległych, rannych i zaginionych Armii Imperium Rosyjskiego w czasie I wojny światowej |