Instruktor i organizator obozów PWK (Przeszkolenia Wojskowego Kobiet) w okresie międzywojennym
Organizator i Komendant oddziału "Dysk" KG AK (Dywersja i Sabotaż Kobiet)







Córka Jana Gertza i Florentyny.
W 1913 r. ukończyła Gimnazjum Kuzienkowej a następnie kursy buchalteryjne Zgromadzenia Kupców miasta Warszawy. Od 1913 r. czynna w tajnym skautingu.
W latach 1914-1916 pełniła służbę w I Brygadzie Legionów Polskich (wobec zakazu przyjmowania kobiet, zgłosiła się do służby przebrana za mężczyznę pod nazwiskiem Kazimierz Żuchowicz).
W czasie wojny polsko-bolszewickiej pełniła funkcję zastępczyni dowódcy drugiej ochotniczej Legii Kobiecej przy Dowództwie frontu Litewsko-Białoruskiego, później była komendantką ochotniczego batalionu kobiecego w Wilnie.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kwietniu 1919 r. wstąpiła ochotniczo do odrodzonego Wojska Polskiego. Od 1926 r. była urzędniczką w Samodzielnym Referacie Personalnym Głównego Inspektoratu Sił Zbrojnych (GISZ) w Belwederze, a od 1935 r. kierowała sekretariatem Muzeum Józefa Piłsudskiego również w Belwederze.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. brała udział w obronie Warszawy. W konspiracji od listopada 1939 r. w Służbie Zwycięstwu Polski (SZP). Od kwietnia 1940 r. sekretarka komendanta Rejonu Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) Piotrków "Las", od kwietnia 1942 r., była organizatorką i komendantką oddziału "Dysk" (Dywersja i Sabotaż Kobiet), wchodzącego w skład "Motoru", "Sztuki","Deski", "Brody" Oddziału Dyspozycyjnego Związku Odwetu (ZO), potem Kedywu KG AK.
W czasie Powstania Warszawskiego wraz ze swoim oddziałem walczyła w ramach Zgrupowania AK ?Radosław? na Woli, Starówce i w Śródmieściu, jako ciężko chora od września 1944 r. nie brała już udziału w dalszych walkach. Po kapitulacji Powstania została wyznaczona przez mjr. Marię Wittek (szefa Wojskowej Służby Kobiet KG AK), na komendantkę oficerskiego obozu jenieckiego kobiet, żołnierzy AK. Przebywała w obozach jenieckich Stalag 344 Lamsdorf, Stalag IV B Mühlberg, Stalag IV E Altenburg, Oflag IX C Molsdorf (była tam uznaną przez Niemców polską komendantką obozu, a jej zastępczynią była mjr. Janina Karasiówna "Haka") i Blankenheim, były obóz szkoleniowy Hitler Jugend (HJ).
Po uwolnieniu przez oddziały amerykańskie została z ramienia Sztabu Głównego PSZ Inspektorką Oddziałów Kobiecych b. AK, a w okresie 1946-1947 r. przewodniczącą Podkomisji Weryfikacyjnej WSK AK. Potem została mianowana przez władze brytyjskie inspektorką kobiet, żołnierzy PSZ w północnej Anglii w ramach Northern Command, a od grudnia 1947 r. w zachodniej Anglii w ramach Western Command. Zdemobilizowana w 1948 r. pracowała w kuchni kolejowej w Londynie. Ciężko chorą na nowotwór wątroby uznano za niezdolną do pracy fizycznej i przeniesiono na zasiłek społeczny.
Od stycznia 1950 r. został członkiem Rady Naczelnej Koła AK, członkiem Komitetu Honorowego I Zjazdu Koleżeńskiego Kobiet Żołnierzy PSZ (IX 1958 r., Londyn).
Zmarła w Londynie, Jej prochy zostały przywiezione do Polski i pochowane na cmentarzu wojskowym na warszawskich Powązkach.




Odznaczenia




Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (V klasa)
Krzyż Order Odrodzenia Polski
Krzyż Walecznych (pięciokrotnie)
Krzyż Niepodległości z Mieczami
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami

Źródła:

1.	A. Nowakowska, "Wanda Gertz. Opowieść o kobiecie żołnierzu", Wydawnictwo AVALON, Kraków 2009
2.	Andrzej K. Kunert, "Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944", W-wa 1987